sosyal norm ne demek?

Sosyal Normlar

Sosyal normlar, belirli bir toplum veya kültür içinde kabul edilebilir veya beklenen davranış, düşünce ve duygu biçimleridir. Başka bir deyişle, insanların "doğru" veya "yanlış", "uygun" veya "uygunsuz" olarak algıladığı davranış kurallarıdır. Sosyal normlar, sosyalleşme süreciyle öğrenilir ve bireylerin sosyal etkileşimlerini düzenler.

İçindekiler

Tanım ve Özellikler

Sosyal normlar, bir grubun üyeleri tarafından paylaşılan, davranışları yönlendiren ve beklentileri belirleyen yazılı veya yazısız kurallardır. Bu kurallar, bireylerin davranışlarını düzenleyerek sosyal düzenin korunmasına yardımcı olur.

Temel Özellikleri:

Paylaşılmış Olma: Normlar, bir grup veya toplumun üyeleri tarafından ortak olarak kabul edilir ve bilinir.
Davranış Yönlendirme: Normlar, bireylerin ne yapması veya yapmaması gerektiğini belirterek davranışlarını yönlendirir.
Beklenti Yaratma: Normlar, diğer insanların davranışları hakkında beklentiler oluşturur ve sosyal etkileşimleri kolaylaştırır.
Yaptırımlar: Normlara uyulmaması durumunda, yaptırımlar uygulanabilir (örneğin, eleştiri, dışlama, ceza).
Bağlamsal Olma: Normlar, belirli bir bağlamda geçerlidir ve farklı durumlarda farklı normlar geçerli olabilir.
Değişkenlik: Normlar, zamanla ve farklı kültürlerde değişebilir.

Norm Türleri

Sosyal normlar, farklı kategorilere ayrılabilir:

Hukuki Normlar

Hukuk tarafından belirlenen ve devletin gücüyle desteklenen normlardır. Bu normlara uyulmaması, yasal yaptırımlara yol açar (örneğin, hırsızlık yapmak, trafik kurallarını ihlal etmek).
Ahlaki Normlar

Ahlak değerlerine dayanan ve toplum tarafından "iyi" veya "kötü" olarak kabul edilen davranış kurallarıdır. Bu normlara uyulmaması, sosyal onay eksikliği veya dışlanma gibi tepkilere yol açabilir (örneğin, dürüst olmak, başkalarına yardım etmek).
Geleneksel Normlar (Folkways)

Geleneklere dayanan ve toplumda yaygın olarak kabul gören davranış kalıplarıdır. Bu normlara uyulmaması, genellikle hafif tepkilere yol açar (örneğin, yemek yerken ağzı şapırdatmamak, "lütfen" ve "teşekkür ederim" demek).
Önemli Normlar (Mores)

Toplumun temel değerlerini ve ahlaki ilkelerini yansıtan normlardır. Bu normlara uyulmaması, ciddi sosyal tepkilere ve hatta dışlanmaya yol açabilir (örneğin, cinayet işlememek, aile içi şiddet uygulamamak).
Moda ve Trendler

Belirli bir dönemde popüler olan ve yaygın olarak takip edilen davranış ve giyim tarzlarıdır. Bu normlara uyulmaması, sosyal olarak "modası geçmiş" veya "uyumsuz" olarak algılanmaya yol açabilir. Bu normlar oldukça değişkendir.

Normların Fonksiyonları

Sosyal normlar, toplum için çeşitli önemli fonksiyonlara sahiptir:

Sosyal Düzeni Sağlama: Normlar, bireylerin davranışlarını düzenleyerek sosyal düzenin korunmasına yardımcı olur.
Sosyal Entegrasyonu Kolaylaştırma: Ortak normlar, insanların birbirleriyle daha kolay etkileşim kurmasına ve bir araya gelmesine yardımcı olur.
Kimlik ve Aidiyet Duygusunu Güçlendirme: Normlar, bireylerin belirli bir gruba veya topluma ait olduğunu hissetmesine ve kimliklerini tanımlamasına yardımcı olur.
Beklentileri Belirleme: Normlar, insanların diğerlerinin davranışları hakkında beklentiler oluşturmasına ve sosyal etkileşimleri daha öngörülebilir hale getirmesine yardımcı olur.
Sosyal Değişimi Yönlendirme: Normlar, zamanla değişerek toplumun evrimine katkıda bulunur.

Normlara Uyma ve Sapma

Uyum

Uyum, bireylerin sosyal normlara uygun davranışlar sergilemesi ve toplum tarafından kabul görmesidir. Uyum, sosyal bütünlüğün sağlanmasında önemli bir rol oynar.
Sapma (Deviance)

Sapma, sosyal normlara aykırı davranışlar sergilemektir. Sapma, toplumda farklı tepkilere yol açabilir ve sosyal düzeni tehdit edebilir. Sapma, her zaman olumsuz bir şey değildir; bazı durumlarda, sosyal değişimin ve ilerlemenin bir itici gücü olabilir.
Yaptırımlar

Yaptırımlar, normlara uyulmaması durumunda uygulanan cezalandırıcı veya ödüllendirici tepkilerdir. Yaptırımlar, normların etkinliğini artırmaya ve sosyal düzeni korumaya yöneliktir. Yaptırımlar, resmi (örneğin, yasal cezalar) veya gayri resmi (örneğin, eleştiri, dışlama) olabilir.

Normların Değişimi

Sosyal normlar statik değildir; zamanla değişebilirler. Teknolojik gelişmeler, kültürel etkileşimler, ekonomik değişimler ve sosyal hareketler gibi faktörler, normların değişmesine neden olabilir. Örneğin, kadınların çalışma hayatına katılması, cinsiyet rolleriyle ilgili normların değişmesine yol açmıştır.

Önemli Teoriler ve Kavramlar

Sosyal Kontrol Teorisi

Sosyal kontrol teorisi, bireylerin toplumla olan bağlarının (örneğin, aile, okul, iş) zayıflaması durumunda suç ve sapma davranışlarına yönelme olasılığının arttığını savunur.
Anomi

Anomi, toplumda normların belirsizleştiği veya etkisizleştiği bir durumu ifade eder. Anomi, bireylerin amaçlarını gerçekleştirmek için yasal olmayan yollara başvurmasına neden olabilir.

Eleştiriler

Sosyal normlar kavramı, bazı eleştirilere de maruz kalmıştır:

Baskıcı Olma: Normlar, bireylerin özgürlüğünü kısıtlayabilir ve yaratıcılığını engelleyebilir.
Eşitsizliği Koruma: Bazı normlar, mevcut sosyal eşitsizlikleri (örneğin, cinsiyet eşitsizliği, ırkçılık) sürdürebilir.
Kültürel Görecelilik: Normlar, farklı kültürlerde farklılık gösterebilir ve evrensel ahlaki standartların belirlenmesini zorlaştırabilir.